Betonmanagement veroorzaakt files

Toch extra rijstroken op Brusselse Ring onder de noemer optimaliseren?! Verbreden kan voortaan dus in Van Dale opgenomen worden als synoniem voor optimaliseren. Beton en nog eens beton. Onbegrijpelijk. Honderden miljoenen euro voor een schijnoplossing. De nieuwe stroken zullen extra auto's aanzuigen waardoor het fileprobleem zich zal verplaatsen in ruimte, en een beetje in tijd. De files worden op termijn alleen langer en breder (zie Inzicht nr.5 "Meer asfalt minder files"). Er komt meer fijn stof en CO2-uitstoot op de koop toe. De Vlaamse regering wil de file verbreden. De kosten van een verbreding wegen niet op tegen de baten. Een verlieslatende investering met negatieve gevolgen is géén goed mobiliteitsbeleid.

We hebben geen nieuwe wegen nodig maar nieuwe denkwegen! Want het probleem is: u zit in de auto, daarom staat u in de file...  Wij willen het STOP principe zoals in de beleidsteksten staat uitgevoerd zien worden. Met zoethoudertjes onder de noemer van een multimodaal én-én beleid zijn we niet gediend. Na het zoete komt immers de wrange smaak - dat zeggen zelfs hun eigen en andere studies… - van wat nog steeds een POTS beleid is waar de privé-wagen de prioriteit krijgt.  Prioriteit geven aan het reduceren van het aantal auto's, daar moeten die miljoenen euro's aan besteed worden.

Auto’s veroorzaken kanker

Afgelopen week was het weer zover: hoogtij voor files en fileleed. Dan komen de slogans en superlatieven boven. We moeten ze niet ver zoeken. Oktober, filemaand. De traagste week van het jaar. Avondspits in de soep. Dramaweek op de weg. Op naar een filerecord. Belgen zijn wereldrecordhouders filerijden. De directe economische schade van de files zoveel miljoen euro. Verschillende stemmen roepen op tot structurele maatregelen zodat we terug vooruit zouden kunnen gaan – excuseer – zouden kunnen ‘rijden’ uiteraard. Sommigen zeggen het luidop, anderen tussen de regels door: werk maken van die grote infrastructuurwerken!?

En dan komt daar plots een persbericht dat toch weer dwingt om serieus stil te staan. Het Internationaal Centrum voor Kankeronderzoek (IARC), een gespecialiseerd agentschap van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO), classificeert luchtvervuiling voortaan als kankerverwekkend. De lucht die we inademen is besmet met een mengeling van substanties die kanker veroorzaken. Een mens zou bijna vergeten dat het al langer geweten is dat luchtvervuiling ademhalings- en hartziektes veroorzaakt. Luchtvervuiling is een ernstig probleem voor de volksgezondheid. Koppel dat aan het gegeven dat gemotoriseerd transport (weliswaar ter land, ter zee én in de lucht) de voornaamste oorzaak is van luchtvervuiling. Dan is het toch duidelijker dan ooit wáár we structurele oplossingen moeten zoeken?! 

We zitten dus immers met twee problemen. Auto’s veroorzaken files. Dat kost geld. Auto’s veroorzaken ook kanker. Dat kost geld... én levens. Onder andere Copenhagenize had 4 jaar geleden al  suggesties om dat duidelijk te maken:

Ze zaten nog dichter bij de waarheid dan ze zelf dachten. De analogie met sigaretten is duidelijker dan ooit. Dit soort waarschuwing is dus naar analogie volkomen logisch. Het zal heel wat mensen doen nadenken over de gevolgen van de auto. We rijden allemaal passief mee, we ademen allemaal dezelfde vervuilde lucht. We moeten niet naïef zijn, het zal heel wat mensen niet aanzetten de auto te laten staan. Men laat zelfs het roken niet, waarvan toch niemand kan beweren dat hij of zij het écht nodig heeft om andere dingen te kunnen doen (werk, recreatie, winkelen, ...)? Maar het zou het draagvlak voor en het beeld van de auto ongetwijfeld veranderen.

Er is geen enkele ruimte meer om te pleiten voor maatregelen die autoverkeer lokken. We moeten volop gaan voor maatregelen die het gebruik van luchtvervuilende auto’s ontmoedigen én die het gebruik van openbaar vervoer en ander niet-vervuilend verkeer stimuleren. Het STOP-principe uitvoeren dus. Altijd en overal. Maar in de eerste plaats in het beleid, zowel wat betreft visie, prioriteiten als centen.

Waar te beginnen? Het is pijnlijk te herinneren dat we begin deze maand (weer) mochten horen dat 2013 het slechtste jaar is sinds het begin van de metingen voor de stiptheid van de NMBS. De kwaliteit van het openbaar vervoer moét dus een topprioriteit zijn (trein én bus, en hun onderlinge afstemming). Wat haalt stimuleren immers uit als het aanbod en de kwaliteit ondermaats is? Tegelijk gaven de weekendedities van de kranten ons andere pap in de mond. Sommige plaatsten de suggestie zelfs op de voorpagina: “Banken brengen 8.000 nieuwe bedrijfswagens in het verkeer”. Bedrijfswagens écht aanpakken moet dus ook een topprioriteit zijn. Als het aantal wagens of het fiscaal voordeel nergens aangepakt kan worden, dan toch op zijn minst het type wagen zodat de luchtvervuiling aangepakt kan worden. Om de openbare ruimte vervuiling aan te pakken moet  er zonder dralen stappen gezet worden naar een slimme kilometerheffing voor alle wagens. Stappen, geen denkoefeningen! 

Belgiës verkeer is ziek en de files zijn een symptoom. We moeten echter geen symptomen, maar oorzaken bestrijden.Want die oorzaken maken ook de Belgen ziek. Letterlijk. Dat is beduidend schandaliger dan het beu zijn omdat je stil staat in de file. Gezondheid is het grootste goed zegt men. Tijd dat we ALLEMAAL inzien dat het niet de auto is. Als ze samenleggen kunnen de ministers van volksgezondheid, milieu, mobiliteit en openbare werken vast de middelen voorzien voor een brede campagne. Een actie in volle samenwerking voor het goede doel zeg maar, het is toch bijna de tijd van het jaar.

Fietshelm verplichten

Het debat over het al dan niet verplicht dragen van de fietshelm stond deze week weer op het programma. Het stond al langer op mijn persoonlijk programma omdat hetzij een Inzicht, hetzij een Mobiel 21-Dossier  rond fietshelmen geagendeerd was. Tot ergens in augustus bleek dat er 15 oktober een studiedag zou zijn over dit thema vanuit het Levenslijn Kinderfonds. Het leek onzinnig om zelf verder te gaan, als het laatste woord misschien wel op deze studiedag gezegd zou kunnen worden. Je weet maar nooit.

Ik kan meteen vertellen dat het laatste woord er niet gevallen is. Dat had ik eerlijk gezegd ook niet verwacht. Een mens mag hopen, nietwaar? Het zal u niet verbazen dat een deel van de medische wereld een pleidooi hield voor het 'bewezen' nut van de fiets-val-helm. Dat is een woordkeuze waarvoor iets te zeggen valt. De fietshelm is immers vooral effectief is bij valpartijen en botsingen met vaste voorwerpen, als de botssnelheid gering is. Dat 'bewezen' nut is er vooral dus bij valpartijen waar geen anderen bij betrokken zijn, en bij conflicten tussen zwakke weggebruikers onderling. Wat niet onbelangrijk is, omdat bij 3 van de 4 fietsongevallen er geen motorvoertuig betrokken is. Een aantal vertegenwoordigers uit de verkeerswereld, vooral vanuit de insteek verkeersslachtoffers en verkeersslachtoffersopvang, sluit daar bij aan. Omdat elk verkeersslachtoffer er een teveel is. Daar horen individuele, menselijke en intrieste verhalen bij. Ja, de helm kan een aantal hersenen en daarmee levens redden. Volgens mij twijfelt niemand er aan dat een fietshelm in een aantal gevallen een (erger) letsel helpt voorkomen. Verplichten dus die handel?! Andere vertegenwoordigers uit de mobiliteitswereld – de Fietsersbond moet steevast het refrein inzetten – bepleiten dat verplichting kan zorgen voor minder fietsen. Met als bijkomend gevolg minder veiligheid voor de overgebleven fietsers. Het netto effect van een verplichting is dus negatief. Ook hier zijn er andere medici (weliswaar niet in de zaal) die dit bijtreden: de helm redt enkele hersens meer, maar zal heel wat meer harten kapot maken. Er is dus ook een algemene daling van de volksgezondheid wegens wegvallen van de gewone dagelijkse beweging.

De onderzoeksgegevens zijn nog steeds niet eensluitend genoeg en de uitgangspunten van de verschillende standpunten zijn nu eenmaal anders. Het niet willen verplichten of zelfs het niet dragen van de helm als crimineel beschouwen - ik hoorde het woord letterlijk vallen - gaat mij alleszins een stap te ver. Vooral als er verwezen wordt naar profwielrenners om dan een sprong te maken naar algemene verplichting van de fietshelm. Wie dat pad bepleit, moet ook verwijzen naar Formule 1-coureurs om dan de sprong te maken naar algemene verplichting van de autohelm. De helm zal in beide gevallen een aantal hersen- en/of schedelletsels voorkomen. Maar profwielrenners en Formule 1-coureurs hebben beide evenveel te maken met het dagelijkse echte verkeer. Quasi niks dus: afgesloten parcours, snelheden dubbel zo hoog, medeweggebruikers gaan dezelfde richting uit aan dezelfde snelheid en in zelfde transportmiddel. Maar… zo bekijk je de grotere context en wordt het een interessant verhaal. Niet alleen fietsen, maar ook autorijden wordt dan tegelijkertijd veiliger en onaantrekkelijker. Misschien vinden mensen autorijden met helm wel zodanig onaantrekkelijk dat ze zelfs meer gaan fietsen, ook al moeten ze daar ook een helm dragen. Dragen bergbeklimmers ook geen helm, en zijn dat in principe ook niet gewoon professionele wandelaars waar we iets van kunnen leren? Of is dat een stap te ver?

Het verplichten van de fietshelm voor kinderen is een andere vraag. Ook hier zijn de effecten zeer onduidelijk, met voorlopig even tegenstrijdige bevindingen. Gezien er een enorme piek is bij fietsongevallen met senioren (meer zelfs dan bij kinderen), zou je op basis van de cijfers dan toch minstens moeten zeggen dat het ook voor die doelgroep verplicht zou moeten zijn? Dat ziet dan weer niemand zitten. Revalidatiearts Vander Linden haalde volgens mij wel een sterk argument aan waarom het voor kinderen géén privé-keuze (al dan niet van de ouders) zou moeten zijn. Ze pleitte ervoor dat je aan kinderen en jongeren geen vrije keuze verantwoordelijkheid kan geven omdat bij hun de effecten van een valpartij zoveel groter zijn omdat het brein in volle ontwikkeling is. Volgens mij is dat het hoofdargument (nu pun intended) om het dragen van de fietshelm bij die doelgroep te stimuleren. Alleen moet goed nagedacht worden over hoe dat te stimuleren: neutrale infoverstrekking, sensibiliseren, draagvlak vergroten of harde campagne voeren. Het wat en hoe weegt daarbij enorm door. Want het risico bestaat dat fietsen de connotatie krijgt van onveilig, en dat dit impact heeft op het willen fietsen zelf.

Om de fietshelm te verplichten zouden de cijfers duidelijker moeten zijn. Heeft de verplichting van de gordel en gordelcampagnes gezorgd dat autorijden de connotatie kreeg van meer onveilig, en vooral: heeft dit impact gehad op het willen autorijden zelf? Blijkbaar niet, want we rijden toch nog steeds meer. Gaat de vergelijking op, is een moeilijkere vraag. Want iédereen is verplicht de gordel te dragen. Dat maakt het nu eenmaal in essentie een ander verhaal. Het gaat niet alleen over een emotionele weerstand, het gaat over de vraag of het doel de middelen heiligt. Wat wel duidelijk is: een helm dragen is secundair preventie (letsels voorkomen bijeen ongeval) terwijl je beter aandacht zou geven aan primaire preventie (het ongeval voorkomen). Maar het één belet het ander niet. Is de oorzaak van het fietsongeval infrastructuur of gedrag? Waarom vallen die fietsers eigenlijk als er geen gemotoriseerd voertuig betrokken is? Kunnen ze niet goed fietsen? Was het glad? Is de weg in slechte staat? Lag er een obstakel? Deed iemand het portier van de wagen open? Plots een hond? De smartphone aan het bedienen? Vele vragen, weinig antwoorden. Wat mij betreft zijn er meer argumenten contra verplichting dan pro verplichting. De risico's op harde inzetten op campagnes pro helmdracht zijn zeker niet uit de lucht gegrepen. Gericht sensibiliseren voor kinderen en senioren die gaan e-fietsen moet zeker kunnen. Maar niet vanuit een sfeer dat fietsen gevaarlijk is, wel vanuit een sfeer dat een helm nuttig kan zijn. De vraag blijft of de overheid dat moet doen, of dat anderen dat moeten doen.

We keren er zeker op terug. Ondertussen kan u de presentaties van de specialisten en het volledige rapport via Levenslijn raadplegen en gratis downloaden. Ik draag nog steeds geen helm als ik ‘gewoon’ ga fietsen. Omdat fietsen op zich niet onveilig is, alleszins niet meer onveilig dan de wagen waar ik ook geen helm in draag. Ik draag er wel altijd een als ik sportief ga fietsen op de baan, bos of veld. Omdat hoge snelheid of moeilijk parcours de kans op vallen met de fiets aanzienlijk verhoogd. Mijn kinderen zijn beginnende fietsers. Ik verplicht hen daarom om een helm te dragen. Ik ben van plan dat gedurende de lagere school nog lang te blijven doen. Omdat de infrastructuur hier in de buurt nogal wat gaten vertoont. Omdat sommige medeweggebruikers hier in de buurt denken dat de weg van hun alleen is. Omdat ik weet dat veilig fietsen veel anticipatie vraagt, wat kinderen pas halfweg de lagere school voldoende beginnen kunnen. Ik verplicht mijn kinderen ook om gevarieerd te eten, minstens van alles te proeven. Daar heb ik ook geen wettelijke verplichting voor nodig.

Internationale dag van de Ouderen. Mobiel 21 dankt u!

Beste 55-plusser,

Proficiat! Het is vandaag de Internationale dag van de Ouderen. De dag werd vastgelegd in 1990, door de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties. Op een dag als vandaag wordt uw inzet voor de samenleving expliciet erkend en dit wereldwijd! Volgende maand wordt u zelfs een hele week in de bloemetjes gezet tijdens de Ouderenweek van 18 tot 24 november. Het zou fijn zijn mocht de maand december dan de maand van de ouderen worden, en wie weet, in de toekomst wordt uw inzet misschien elke dag wereldwijd erkend? Dat zou niet onterecht zijn, want bijna de helft van al het vrijwilligerswerk wordt verricht door mensen tussen de 55 en 75 jaar. Proficiat daarvoor!

Als organisatie voor duurzame mobiliteit, willen we u vandaag dan ook extra hard bedanken voor uw inzet om ons goede doel mee te promoten! Het is dankzij u dat ons project OV-ambassadeurs zo succesvol is. U gaf vorig jaar net geen 100 keer een workshop waarin u uw kennis rond het openbaar vervoer deelde met 2900 andere ouderen. U zorgde, als Fietsvriendin, ervoor dat heel wat allochtone dames fietsvaardiger werden in het verkeer. Ook uw inzet rond mobiliteit in de vele ouderenraden willen we graag vermelden. Overheen heel Vlaanderen spant u zich in om de (verkeers)leefbaarheid in uw gemeente of stad te verhogen en dit iedere keer opnieuw.

Dus daarom van ons allemaal een welgemeende en warme dankjewel voor al het werk en de massale inzet. Het is meer dan geapprecieerd!